‘Meester’, zeiden
de studenten vol bewondering,
‘het lijkt wel alsof u altijd krijgt wat u wilt!’
‘Dat komt’, zei de meester opgewekt,
‘omdat ik altijd wil wat ik krijg.’
(zenverhaaltje)
Er was een tijd, heel lang geleden, dat ik hoopte en geloofde dat er ooit een moment zou komen dat ik alles onder controle zou hebben. Dat ik zo handig en slim zou zijn dat ik de dingen precies naar mijn zin kon maken. Ik moest alleen nog de juiste vaardigheden onder de knie krijgen en wat behendiger worden in het manipuleren van de wereld om mij heen.
Onvermijdelijk – en gelukkig – werd dit idee keer op keer gelogenstraft. Aanvankelijk dacht ik dat het kwam doordat er iets mis met míj was, dat ik waarschijnlijk een echte pechvogel was of dat ik nog harder had moeten proberen. Maar toen ik met zen in aanraking kwam, begon ik het geheel anders te zien. Ik leerde de eerste nobele waarheid van de Boeddha: ‘lijden hoort bij het leven’. En de tweede nobele waarheid: ‘de oorzaak van het lijden is dat we ons vastklampen aan verlangens’.
Gaandeweg begon ik te ervaren dat hoe minder verwachtingen en wensen ik had, des te kalmer ik in het leven kon staan. Vooral mijn tijd in Japan leerde me deze les uitvoerig terwijl ik leerde immer hai! – ja! te zeggen en me te schikken naar de omgeving. Paradoxaal genoeg begon ik daardoor juist méér vrijheid te ervaren. Namelijk een vrijheid in mezelf, niet-manipulatief. Er kwam een steeds groter gevoel van balans, los van omstandigheden.
Het is misschien wel iets van onze cultuur, dit verlangen naar controle, dit geloof in de maakbaarheid van het leven. Talloze cursussen en workshops met slimme methoden en trucs bestaan er, om eindelijk de wereld aan onze wil te onderwerpen. Maar toch blijft het daarmee nog altijd spannend; je kunt immers slagen of falen. We blijven dan krampachtig vasthouden aan ‘mijn doel’. En we moeten geloven in het idee van een ‘ik’ die iets wil, iets kan en iets moet. Een eenzaam individu in de wereld.
Maar hoe zou het zijn als we onze ideeën en wensen eens zouden loslaten? Als we in het niet-weten zouden kunnen verblijven en rusten?
Ik sprak van de week een Braziliaanse kennis, die zei dat haar Amsterdamse vrienden zich steeds verbazen over haar vertrouwen in het leven. ‘Voor mij is het heel gewoon’, legde ze uit, ’te vertrouwen dat de dingen vanzelf goed komen en op hun plek vallen als de tijd rijp is. Dat ik echt niet alles hoef te weten en te regelen. Onze cultuur is veel meer doordrongen van het besef dat er nog iets veel groters is dan wijzelf, dat het leven doet stromen.’
Ze verzuchtte: ‘Er is hier teveel nadruk op het zelf-moeten-doen, dat maakt alles zó zwaar.’
Misschien hoeven we niet zelf te bedenken hoe het precies zou moeten gaan. Wie weet brengt het leven ons wel áltijd wat we nodig hebben. Misschien kunnen we eens wat meer zijn in plaats van zoveel te doen en te plannen…. Zou dat niet super chill zijn?
En daarmee vertrouwen – vertrouwen dat het goed is zoals het is.
Mooji zegt:
‘Throw everything away, forget about it all!
You are learning too much, remembering too much, trying too hard . . .
Relax a little bit, give life a chance to flow its own way,
unassisted by your mind and effort.
Stop directing the river’s flow.’
Nu zeg je wellicht: ja maar ik moet toch wel wát doen? De kinderen moeten van school gehaald, ik moet koken en aan het werk! Ja, uiteraard, doe wat nodig en natuurlijk is, wat op je afkomt en als vanzelf gebeurt. Onbedacht en ongeforceerd, lichtvoetig en vanzelfsprekend.
De Tao Te Ching zegt heel mooi:
(in Stephen Mitchells interpretatie)
47.
Zonder je deur te openen,
kun je je hart voor de wereld openen.
Zonder uit je raam te kijken,
kun je de essentie van de Tao zien.
Hoe meer je weet,
hoe minder je begrijpt.
De Meester komt aan zonder te vertrekken,
ziet het licht zonder te kijken,
presteert zonder iets te doen.
Dit is wat we leren door de meditatie: gewoon stilzitten en niets doen. We oefenen in leeg zijn en loslaten. We hoeven niemand te zijn. In onszelf ontdekken we een grenzeloze ruimte. En op mysterieuze wijze worden we dan langzaamaan wat meer ontspannen mensen; vriendelijker, ruimhartiger, lichter. Die het leven niet meer ál te serieus kunnen opvatten.
