Een zenmeester vroeg op zijn ziekbed aan een jonge leerling: ‘Als je op een steil bergpad loopt met 99 kronkels en bochten, hoe kun je dan rechtdoor gaan?’
De zenleerling stond met zijn mond vol tanden, dus de meester antwoordde zelf: ‘Ga rechtdoor door mee te buigen.’
Wellicht merkte de zenmeester in dit verhaal dat hij door zijn ziekte niet kon doen wat hij van plan was en werd hij daardoor herinnerd aan een klassieke zenkoan: Hoe ga je rechtuit op een weg met 99 bochten?
Als je met een koan zit, is het belangrijk om je in te leven in de situatie, zodat je merkt dat de vraag ook betrekking op jouw situatie heeft. Dus stel je maar eens een weg voor met ontelbare bochten, terwijl je van plan was recht op je doel af te gaan. Je hoopte ergens aan te komen en wilde lijnrecht van A naar B.
Misschien dacht je: vandaag zoek ik een nieuwe baan; of je ging de boekhouding op orde brengen, of je dacht: ik ga mijn moeder weer eens bezoeken. Maar toen ging de bel en de buren hadden een lekkage; vervolgens kon je de juiste informatie nergens meer terugvinden en raakte een online ingevuld formulier zomaar kwijt; je moeder had trouwens al andere plannen vandaag en ze klonk een beetje geërgerd – of beeldde je je dat nou in? Op deze manier geconfronteerd met de eerste paar bochten, ploeter je door de dag. Hoe kun je nu rechtuit gaan?
Zolang we een strak idee hebben over hoe de dingen horen te gaan, zijn we sowieso kwetsbaar voor teleurstellingen. Als je in meditatie gaat zitten en jezelf observeert, wordt het duidelijk zichtbaar. Je hoopte wat rust te vinden, maar opeens begin je je over van alles zorgen te maken en vergeet helemaal om je adem te volgen. Dan krijg je kriebel op je rug, je hebt het te warm en ergert je daaraan… Je gaat zien hoe je geest bokkensprongen maakt! Met zoveel meningen, verlangens, plannen en oordelen. Onrustig en onvoorspelbaar.
Maar ieder moment is kostbaar, ook dan. Niets is verloren. Als je gewoon blijft waarnemen wat er in je omgaat, en niet blijft hangen in je gedachten, dan word je meer en meer een stille getuige die slechts observeert, niet langer heen en weer gesleurd door al die gedachten en stemmingen.
Je hoeft niet ergens anders te zijn dan waar je nu bent; je hoeft niet iets anders te voelen of te ervaren. Stel je eerst eens helemaal open voor wat er nú is, en kijk er gewoon naar. Rust in jezelf als die stille waarnemer. Dan is er geen weg meer te gaan. Er is alleen maar Dit. Wees helemaal hier; leeg en stil.
Van hieruit kun je dan de meest natuurlijke stap vooruit nemen – als dat nodig is. Want het antwoord ligt al in jezelf, als je je maar openstelt. Misschien gewoon de deur opendoen als er iemand aanbelt, of overnieuw beginnen met dat wat eerst mislukt was.
Vanmorgen plakte ik in de keuken mijn fietsband. Het ging heel vlot, ik vond meteen het gaatje en zelfs het stukje glas dat de boosdoener was geweest. Maar toen ik het gat geplakt had en de buitenband terug om het wiel wilde leggen, werd het lastig: ik kreeg hem er haast niet op, hij zat zó strak, en in mijn ongeduld maakte ik met de bandenlichter een nieuw gat in de binnenband. Dus moest ik overnieuw beginnen. Wat een snelle klus had moeten zijn, kostte ten slotte een halve ochtend. Daar had je weer zo’n kronkel op de weg! Ik zuchtte eens diep, klaagde tegen Stef, en ging toen vol goede moed verder. Eigenlijk best leuk om te doen, ik deed maar gewoon wat er nodig was om de fiets weer bruikbaar te maken.
Die bochten horen er blijkbaar bij; bestaat het leven niet grotendeels uit bochten en kronkels? Wie weet trouwens waar we uit horen te komen? Wat mij betreft is de weg rechtdoor altijd NU, in dit moment, precies hier, waar je al bent. Liefst ook zonder ideeën over hoe het eigenlijk had kunnen of moeten zijn.
Daarom kan het heel behulpzaam zijn om af en toe een pas op de plaats te maken. Te zien wat er nu is, en daar even helemaal mee te zijn, zonder haast. Het leven is immers altijd NU, wanneer anders gaan we beginnen ons te openen voor het leven?
