Is het wel echt van jou?
Een zenleerling benaderde haar leraar: ‘Meester, ik heb last van onbeheersbare woede-aanvallen.
Kunt u me daar vanaf helpen?’
‘Hmmm, wat vreemd,’ zei de meester. ‘Kun je me ze eens laten zien?’
‘Niet nu…’
‘Waarom niet?’
‘Ze komen heel plotseling op!’
‘Dan kunnen ze geen deel uitmaken van je ware aard,’ zei de meester beslist. ‘Deden ze dat wel,
dan zou je ze me ieder moment kunnen tonen! Waarom maak je je druk over iets dat niet van jou is?’
Voortaan herinnerde de leerling zich de woorden van de meester zodra ze zich kwaad begon te maken.
Al gauw leerde ze haar boosheid te laten varen en ontwikkelde een kalm gemoed.
De kracht van mindfulness
Misschien vraag je je, als je dit zenverhaaltje leest, wel af: gaat dit nou over Ciska zelf? En bij nader inzien, ja in zekere zin wel. Vroeger had ik best een opvliegend karakter. Ik kon me soms heel druk maken over dingen, raakte dan verontwaardigd en geagiteerd en kon soms flink doorrazen!
En ook is het waar, dat de beoefening van onder meer Zen en mindfulness me enorm geholpen hebben. Tegenwoordig heb ik veel meer rust. (Dat is natuurlijk niet in één nacht gekomen.)
Mindfulness betekent: bewust waarnemen – zodat je enige afstand krijgt van wat er om je heen en in je gebeurt. Dit kan een cruciale verandering van perspectief betekenen. In plaats van geheel op te gaan in allerlei verlangens, oordelen en angsten, benoem je die allemaal opeens als ‘gedachten en gevoelens’.
Je begint te beseffen dat het allemaal innerlijke ervaringen zijn die je kwellen. Je hebt niet zozeer last van de omstandigheden, maar meer van hoe je er innerlijk op reageert.
Het helpt enorm om het zo te benoemen: ‘Hier komt een verdrietige gedachte voorbij.’ (Of een vrolijke, trotse, sombere…) Daarmee is er een impliciet besef dat jij maar de waarnemer van de gedachte bent. De gedachte is niet ‘ik’, niet ‘van mij’ – het is gewoon een voorbijganger.
Dan ga je ook je natuurlijke vrijheid beseffen. Je gedachten schotelen je een of ander wereldbeeld voor, waar je zomaar in kunt gaan geloven. Dat kan een hele kwelling betekenen! Maar als je geen aandacht aan alle interpretaties schenkt, en heel stil wordt… dan is alles gewoon zoals het is. Probeer het maar uit! Je voelt je niet langer bedreigd.
Ik herinner me een keer, lang geleden, dat ik bij een vriendinnetje op bezoek kwam, juist toen ze heel emotioneel en boos over iets was. Laten we haar Z. noemen. Eerst probeerde ik haar te sussen, maar dat maakte het alleen maar erger, leek het.
Dus toen ze met dikke tranen over haar wangen opnieuw losbarstte in wanhopige rampscenario’s en verschrikkelijke aanklachten, vroeg ik haar eerlijk: ‘Mag ik iets vragen? Is dit nu de echte Z. die spreekt?’ Ze keek me verrast aan, viel stil en zei opeens vrij rustig: ‘Nee, eigenlijk niet.’
– ‘Ooo,’ zei ik, ‘ik dacht al van niet.’ Dit herhaalde zich nog een paar maal. Iedere keer als ze toch weer in het drama dreigde te verdrinken, stelde ik dezelfde vraag. Tot mijn verbazing werkte het gewoon, natuurlijk ook omdat ze zo eerlijk was.
Op het laatst was er niet veel meer over het drama te zeggen. Het had zijn geloofwaardigheid verloren. We hebben dus maar thee gezet en samen lekker koekjes gegeten.
Zolang je je een bepaalde persoon waant, met allerlei verlangens, een trots, eer en doelen, gaat er veel energie naar het beschermen van dat personage. Maar wanneer je je níet een bepaald iemand waant en gewoon open aanwezig bent in het moment, dan is het leven opeens vrij ongecompliceerd.
In de meditatie oefenen we dit; we leren te beseffen wanneer we in allerlei gedachten-constructies blijven hangen, om dan simpelweg weer terug te keren naar bijvoorbeeld de ademhaling. Terug in het moment.
Zo word je steeds meer wie je werkelijk bent: pure aanwezigheid, puur bewustzijn. Van nature vrij, en in vrede.
