Auteur: Ciska

Begin 2022 hebben we het project 'peaceposters' gelanceerd in Amsterdam, met tweehonderd A2-formaat posters door de hele stad, waarop wijze spreuken te lezen waren en ook spirituele citaten van o.a. de Dalai Lama, moeder Teresa en Thich Nhat Hanh. Dit alles als een tegengeluid aan de heersende commercie op straat. Lees meer over dit project op de aparte website: Peace Posters.Van 11-31 augustus komen er weer 50 grote posters te hangen, ditmaal in Tilburg!

Op een vroege zomerochtend zat het konijn te suffen in het gras. Slaperig keek hij omhoog naar de bleke maan, die langzaamaan verbleekte in het licht van de dageraad. Het gaf hem een onbestemd gevoel.Opeens hoorde hij vlak achter zich een dreun - en voor hij het wist, sloegen zijn pootjes al op de vlucht. 'De wereld vergaat!' was het enige wat hij nog kon denken. Met bonzend hart ging hij ervandoor, buiten adem, vluchtend voor een zekere ondergang. Al gauw kwam hij het hert tegen. 'Wat is er, konijn?' vroeg het hert bezorgd, 'waarom ren je zo hard?' 'De wereld vergaat! de wereld vergaat! Vlug, maak je uit de voeten!' Aangestoken door deze paniek begon het hert onmiddellijk mee te rennen.Iets verderop kwamen ze langs de ganzen, die langs het meer zaten. 'Wat is er gebeurd, jongens?' gakten de vogels nieuwsgierig. 'De wereld vergaat!' riepen konijn en hert in koor, hijgend van angst. 'Pas op, maak dat je wegkomt!' De ganzen stegen meteen op en begonnen schel roepend met de twee mee te vliegen. Zo verzamelde zich een stoet van geschrokken dieren op de vlucht. Zelfs de cobra vluchtte luid sissend mee. De leeuw lag juist op een heuvel heerlijk lui in de ochtendzon, toen hij de panische menigte aan zag komen. 'Mmm,' gromde hij verbaasd, 'wat maken jullie voor een drukte, wat is er aan de hand?''De wereld vergaat!' piepte de wezel, die zich ondertussen ook had aangesloten. 'De wereld vergaat? Hoe weten jullie dat zo zeker?' vroeg de leeuw achterdochtig.'De cobra zei het!' hijgde de wezel. 'Ik hoorde het van de ganzen,' zei de cobra. 'Het konijn begon erover,' concludeerden de dieren tenslotte.De leeuw richtte zich tot het konijn: 'Waarom denk je opeens dat de wereld vergaat?' Het konijn vermande zich nu enigszins en legde het met horten en stoten uit. 'Ik hoorde een…

De ultieme vakantie is vakantie te hebben van het ego, is een gezegde. Want wat is er vermoeiender dan onze egocentrische gedachten?Als je eens zou opletten, zou je zien dat heel veel  gedachten gaan over 'wie ik ben' en 'wat ik wil'. En over 'wat ze van mij denken, hoe ik behandeld word', enzovoorts.In de VS hadden ze er een mooi werkwoord voor bedacht: 'selfing', d.w.z. eindeloos schaven aan je zelfbeeld.Ons denken creëert steeds opnieuw een idee over wie we denken te zijn. Vervolgens probeert het dat zelfbeeld angstvallig te beschermen. Dit geeft juist een gevoel van beklemming en onrust, alsof er ieder moment iets te winnen of te verliezen valt. Soms is er trots en soms schaamte, soms verlangen en dan weer angst. Mooji vergelijkt dit ego-denken wel met de maffia: het ego-idee pretendeert je te 'beschermen', maar houdt je in werkelijkheid juist gevangen. Helder kijkenMaar als we nu de blik eens naar binnen richten en direct op zoek gaan naar dat bedachte 'ik', dan kunnen we eigenlijk niets of niemand vinden! Probeer het maar eens uit. Als je je ogen sluit en eerlijk kijkt (en niet denkt!) dan is er alleen maar stilte, alleen maar bewustzijn. Misschien wel een gevoel in het lichaam, maar is dat 'ik'? Er is warmte, zachtheid of pijn te voelen - maar elk gevoel verandert voortdurend en is ongrijpbaar. Je bent de waarnemer van die lichaamssensaties, maar je bent niet de sensaties zelf. Wanneer we alle gedachten en gevoelens even laten voor wat ze zijn en gewoon heel stil worden, dan blijft er alleen maar Dit over. Pure aanwezigheid. Geen 'persoon' - en geen probleem. In het dagelijks leven kun je meer vrijheid gaan creëren door geregeld stop-momenten te nemen en even stil te vallen. Rustig observeren wat er nu in je leeft, zonder je ermee te…

De pijl die lijden creëert Tijdens de afgelopen zenzondag mediteerden we op een bekende analogie uit het boeddhisme. Iemand die getroffen is door een pijl wordt onmiddellijk daarna door een tweede pijl geraakt. Zo ontstaat een groot lijden.Om welke twee pijlen gaat het hier?De eerste pijl zijn de uitdagingen van het leven, waaraan niemand kan ontsnappen - tegenslag, ziekte, ouderdom en dood. De tweede pijl is onze mentale reactie op de eerste pijl. Het is ons verzet, onze boosheid, verontwaardiging, verdriet, wrok en verlangen. Deze tweede pijl bepaalt hoe we de eerste ondergaan. De eerste pijl is onvermijdelijk, maar het is niet nodig - zegt de Boeddha - om een tweede pijl toe te voegen. Waarom zou je eigenlijk? Als je het leven simpelweg neemt zoals het komt, zonder het te dramatiseren, dan worden de dingen veel lichter. Je hoeft er geen mening over te hebben, je hoeft ze helemaal niet persoonlijk op te vatten.Je zou deze wijsheid kunnen samenvatten in een formule:lijden = pijn x verzetHoe meer verzet (oordeel, afkeer, verlangen naar iets anders, enz.) je hebt tegen de hobbels van het leven, des te groter het lijden dat je ervaart. Is het niet zo?Door meditatie worden we ons bewust van gedachten die een tweede pijl creëren. We worden er dan niet meer zo door bepaald, laten ze steeds makkelijker los. We ervaren steeds meer ruimte en rust, stromen mee met het leven. Dat is de winst van meditatie en mindfulness.  Een andere analogie met een pijlToen ik vorige maand in Portugal in retraite was, citeerde iemand daar een prachtig gedicht. Helaas weet ik niet meer van wie het was, maar het ging zo:'Ik heb duizend vijanden,maar slechts één pijl.'Dit is weer een andere analogie met een pijl. Wat zijn de duizend vijanden? De kraan lekt, je partner snurkt, er is een file, je…

Aan het einde van zijn leven lag mijn vader in zijn eigen studeerkamer in een geleend ziekenhuisbed. Het stond midden tussen zijn verzameling van duizenden filosofische boeken - die hij al niet meer kon lezen.Ik was terug komen vliegen uit Japan om bij hem te zijn en hem te helpen verzorgen. Als er een tijdje niets te doen was, nam ik mijn zafu (meditatiekussen) en ging in zazen (zitmeditatie) aan het voeteneind van zijn bed zitten. Hij lag met zijn ogen gesloten, zijn hoofd een beetje scheef, en opende zijn oogleden alleen af en toe, misschien om te zien of ik er nog zat. De studeerkamer ademde als altijd een serene stilte. Het was alsof de wijsgerige toewijding van een heel leven in de muren was gaan zitten. Nu lag mijn vader daar zo onbeweeglijk te liggen, dat ik er nieuwsgierig van werd. 'Als je zo ligt, waar denk je dan aan?' vroeg ik hem  voorzichtig. Hij opende zijn ogen op een kier, keek mij peinzend aan en verzuchtte toen: 'Denken, wat is nu denken? Dit kan ik geen denken noemen, alleen maar invallende gedachten.''Geen denken?' vroeg ik verrast. 'Er zijn maar heel weinig mensen geweest die echt konden denken. Alleen mensen zoals Spinoza, Jezus, Boeddha of Brunner, die konden pas echt denken.' Constantin Brunner was een Duitse filosoof tijdens het interbellum geweest, waar mijn vader een grote bewonderaar van was en over wie hij zelfs een boek had geschreven. Brunner sprak van het 'praktische verstand', waarmee de mens het hele leven en - ten onrechte - ook het Absolute probeert te begrijpen. De mens blijft zodoende beperkt door zijn alledaagse geest, die alleen concrete dingen met al hun voors en tegens kan bevatten.Mijn vader zweeg weer en glimlachte vaag. Ik was geraakt door zijn nederigheid. Zo vaak hadden we verhitte discussies gehad over filosofische…

Als je manier van kijken verandert, verandert de wereldOnze daklozenkrant-verkoper, laat ik hem Claudio noemen, heeft een filosofische inslag, Hij zit altijd diep in gedachten verzonken op zijn kruk, met een stapeltje kranten in zijn rechterhand. Maar zodra je hem aanspreekt, leeft hij op en deelt vol enthousiasme al zijn overpeinzingen met je.Een tijdje geleden vertelde ik hem over ons Peace Poster project, de witte posters met wijze quotes in zwarte letters, toen nog door heel Amsterdam verspreid. Zit jij daarachter, riep Claudio verbaasd. Hij had de poster met de quote van John Lennon zien hangen op het Raamplein.‘Die quote kende ik allang,’ zei Claudio met een zekere air.‘Life is what happens while you are busy making other plans…’ citeerde ik Lennon. 'Het leven is wat er gebeurt terwijl je bezig bent andere plannen te maken.'Er kwam een frons op Claudio's voorhoofd. 'Ja, jij zegt het maar toch, het leven...' begon hij tegen te sputteren met zijn Italiaanse accent en intonatie.Ik  onderbrak zijn beginnende betoog om hem de foto van een andere quote te laten zien op mijn telefoon. Claudio boog zich ernaartoe en las hardop: ‘You need nothing to be happy, you need something to be sad.’'Je hebt niets nodig om gelukkig te zijn, je hebt iets nodig om verdrietig te zijn.'Claudio fronste en zei peinzend: ‘Dat is toch niet waar voor de meeste mensen…’'Kijk, Claudio,' redeneerde ik, 'als je verdrietig bent, is dat altijd èrgens om. Je piekert over iets of bent boos over iets. Maar gelukkig kun je zomaar zijn, zonder reden. Hoe minder je nadenkt, hoe beter eigenlijk.'‘Maar Francíska…’ wierp hij tegen, dramatisch op zijn Italiaans. ‘Ik móet nadenken. Met niets gelukkig...?''Als je je geen zorgen maakt, is alles toch oké, Claudio?’ Hij aarzelde.‘Ik weet het door de meditatie,' legde ik uit. 'Als je gewoon héél…

Een schaapsherder vertoefde op een dag vredig met zijn kudde aan de rand van het woud. Tot er opeens een leeuwin uit het groen tevoorschijn kwam.... de herder en zijn schapen verstijfden van schrik. Maar de leeuwin zakte op het gras ineen, baarde daar moeizaam een welpje en stierf daarop van uitputting. Moederlijk ontfermden de schapen zich vanaf dat moment over het pasgeboren leeuwtje, met hun melk en warme vachten. Zo groeide de leeuwenwelp op als een schaap: hij leerde te blaten als een schaap, te lopen als een schaap en te grazen. Hij wist niet beter of hij was zelf ook een schaap.Maar op een dag sloop er een hongerige leeuw op de kudde af. Hij verschool zich spiedend tussen het gewas en schoot toen in de aanval. De schapen stoven luid blatend uiteen. Ook de kleine leeuw maakte zich uit de voeten. De grote leeuw was zó verbaasd om dit te zien, dat hij zijn honger helemaal vergat. Hij joeg de kleine leeuw apart op en isoleerde hem van de kudde.Bevend van angst keek het jonge dier hem aan. 'Waarom ben je zo bang?' vroeg de grote leeuw verbaasd, 'weet je wel wie je bent? ' 'Ik ben maar een schaap', antwoordde de kleine leeuw, 'alsjeblieft, doe mij niets aan!'De grote leeuw voerde hem vriendelijk mee naar een meertje; samen keken ze daar in de waterspiegel. 'Kijk dan',  zei de grote leeuw, 'zie je je eigen gezicht nu naast dat van mij? Dat ben jij, een echte leeuw, een roofdier. Je zou moeten brullen!'En dat is precies, wat de kleine leeuw deed. Hij brulde voor het eerst van zijn leven, vol energie en vreugde. ...Dit verhaal gaat natuurlijk over ons; we wanen ons immers zwak en kwetsbaar. Omdat we mensen-lichamen om ons heen zien, gaan we ervan uit dat wij…

Op een avond bij volle maan liepen Krishna en zijn broer Balarama door het woud. Het was al laat, ze waren moe en besloten onder de bomen te overnachten. Het stond bekend als een gevaarlijk woud, dus Krishna stelde voor: 'Balarama, als jij de wacht houdt tot middernacht, kan ik een tijdje slapen en daarna houd ik de wacht voor jou tot de zon opkomt.' Balarama vond dat een goed idee en ging tegen een boom zitten, terwijl Krishna op de bosgrond in slaap viel.Na enige tijd hoorde Balarama geritsel in de struiken. Met kloppend hart sprong hij op een liep er behoedzaam op af. Hij tuurde door de duisternis en ontwaarde tot zijn schrik een heus monster vlakbij! Het monster gromde gevaarlijk, met glinsterende ogen die Balarama aanstaarden.Balarama bevroor van angst. Rillend kermde hij 'Waaaaaah...!'Meteen werd het monster nog groter en dreigender. Iedere keer dat Balarama rilde en piepte van angst, groeide het monster verder. Zijn ogen werden steeds roder, zijn klauwen scherper, zijn grommen woester. Het beest torende al hoog boven Balarama uit. Deze had het niet meer, het angstzweet stroomde langs zijn lijf. In paniek riep hij zijn jonge broer: 'Krishna, Krishna!' Toen bezweek hij van angst.Krishna opende zijn ogen en keek slaperig om zich heen. Daar zag hij Balarama liggen. 'Ah', zei Krishna, 'mijn broer slaapt al, nu ben ik zeker aan de beurt om te waken.' Hij stond rustig op en liep wat tussen de bomen heen en weer. Na een tijdje ontwaarde hij het monster achter het struikgewas, dat dreigend naar hem gromde. 'Hee, wie ben jij?' informeerde Krishna vriendelijk, helemaal niet bang. Het monster begon meteen te krimpen. 'Wat doe je hier?' vroeg Krishna weer, nieuwsgierig en ontwapenend. Het monster gromde zachtjes terug en werd nog wat kleiner. Weer vroeg Krishna: 'Zoek je iets?…

Lang geleden was ik de oppas van een jongen van een jaar of twaalf die aan astma leed, laten we hem Michael noemen.Michael had twee 'pufs' (inhalers) voor zijn aandoening: een paarse voor basaal onderhoud en een blauwe voor plotselinge aanvallen. Zijn moeder liet hem daar zelf voor zorgen; hij was nu toch wel groot genoeg.Op een mooie zomerdag gingen we naar het strand, waar Michael in de vrolijke opwinding opeens een astma-aanval kreeg. Gelukkig had hij zijn blauwe puf bij zich. Piepend en hijgend ging hij zitten en plaatste het ding over zijn neus, maar dat hielp niet veel. Vreemd genoeg lukte het niet om de aanval onder controle te krijgen. Normaal bood zijn blauwe inhaler een snelle redding. We moesten tenslotte zelfs naar de Eerste Hulp. Daar hielpen ze hem weer wat lucht te krijgen. Na enig doorvragen biechte Michael op dat hij al een tijdje gestopt was de paarse puf te gebruiken. 'Ik voel het verschil toch niet', legde hij uit. Maar zonder dit dagelijkse onderhoud was het acute medicijn voor aanvallen ook niet meer effectief, dat werd nu overduidelijk. De dokter legde Michael uit dat hij de paarse puf echt regelmatig moest blijven gebruiken, en dat deed hij voortaan ook weer braaf.  Later bedacht ik me dat het met de mindfulnessbeoefening vergelijkbaar werkt. En met veel dingen natuurlijk. Je kunt niet één dag gezond gaan leven en hopen dat dat meteen al je kwalen geneest.Onze dagelijkse beoefening (zoals meditatie of yoga) is zoals de paarse inhaler, en wat je aangrijpt om te kalmeren als het opeens heel moeilijk wordt, is als de blauwe inhaler.Als je geregeld mediteert en ook in het dagelijks leven gewend raakt om afstand te nemen van je gedachten, ontstaat er een basis van rust in jezelf. Misschien lijkt je dagelijkse meditatie van tien,…

Jiun Hogen roshi, spiritueel leider van zencentrum Noorder Poort, sprak eens tegen mij over het belang van op één plek te blijven als sangha. Alle jaren van intensieve meditatie beïnvloeden de sfeer van het gebouw. De stilte gaat als het ware in de muren zitten. Dat is de waarde van een klooster; de hele omgeving wordt als het ware heilige grond. Het huis, de mensen en het terrein ademen harmonie en vrede.  Hoe belangrijk en kostbaar is het, dat er zulke plekken bestaan, waar het leven om de innerlijke (en daarmee ook de uiterlijke) vrede draait; waar de waanzin van de wereld naar de achtergrond verdwijnt. In de tuin van de Noorder Poort staat dan ook een houten paal met de tekst: ‘Moge vrede heersen op aarde’. Vakantie van het egoEen van Jiun roshi’s favoriete koans was een tijd lang ‘De eikenboom in de voortuin’.Die koan gaat ongeveer zo. Een monnik vroeg aan meester Joshu: wat is de betekenis van zen? Zenmeester Joshu antwoordde: de eikenboom in de voortuin.  Wat zou dit betekenen?  Er staan overigens enkele eiken in de tuin van de Noorder Poort. Kijk eens goed naar zo’n boom. Die eik staat er alleen maar. Bomen hebben geen pretenties, geen ingewikkelde ideeën, geen spijt. Kijk eens met je hart, open jezelf en word één met de eik.  Een boom werkelijk zien betekent: één worden met de boom. Geen afstand, geen idee van mijzelf als kijker. Alleen maar deze ervaring. Zo, zou je kunnen zeggen, zie je de werkelijkheid zoals hij is. Het hele universum vertegenwoordigd in een boom. Dit was waartoe Jiun roshi ons vaak aanspoorde. Word één met een boom, met een geluid, met wat je ook maar ervaart. Wat overblijft, is alleen maar Dit. Je vergeet jezelf. Wat een vrijheid! Iemand zei eens aan het begin…