Auteur: Ciska

Toen ik klein was, was mijn slaapkamerdeur naast die van het toilet. Toch, als ik 's nachts wakker werd omdat ik moest plassen, kon het voelen alsof het een gevaarlijke tocht waas naar de wc; alsof er een monster op de loer kon liggen op de gang.Als ik, zo snel als ik kon, mijn bed uitschoot naar de wc - en dan weer gauw terugsprong - merkte ik evenwel dat de paniek alleen maar groter werd. Dus ik besloot me niet langer te laten opjagen. Met knikkende knieën gleed ik tussen de lakens vandaan, strekte mijn rug en stapte langzaam en dapper de gang op. De angst was er nog wel, ik voelde hem in mijn borst, maar hij werd niet meer erger. Ik durfde zelfs even de donkere gang in te kijken. Er gebeurde niets. Terug in bed viel ik tevreden weer in slaap. Tsoknyi Rinpoche, een Tibetaanse meditatieleraar, spreekt van 'handen schudden met je mooie monsters' in het boek 'Waarom we mediteren' dat hij met Daniel Goleman schreef. Mooie monsters zijn oude angsten en ergernissen die in ons getriggerd kunnen worden (bijvoorbeeld boosheid als we kritiek ontvangen). Monsters, omdat ze ons leven moeilijk maken en omdat we ervoor willen weglopen. Mooi, omdat we ze kunnen transformeren naar iets moois.Als je 'handen schudt' met een monster, betekent dit dat je ernaar kijkt. Je omarmt de emotie, voelt hem zo bewust mogelijk en maakt jezelf daarbij heel ruim. (Je voelt bijvoorbeeld de boosheid in je hoofd en borst en verzet je er niet tegen.) Je observeert de gedachten die erbij horen (bijvoorbeeld oordelen: 'ze wijzen mij af, ze zijn gemeen!') maar je gaat er niet in mee. Blijf stil waarnemen.Als je er vriendelijk naar kijkt en het gewoon laat zijn, verandert er iets (misschien verandert de boosheid eerst in een angstig…

De oude zenmeester Joshulag in de sneeuw en riep:'Help! Help!'Een monnik kwam aangesneld -en ging naast hem liggen.Meester Joshu stond op en liep weg. - Een zenverhaal - Wat gebeurde hier eigenljik? Wilde meester Joshu echt geholpen worden? Of speelde hij het maar en testte hij zijn monniken uit? We kunnen het niet zeker weten, maar wel onderzoeken welke les er in dit verhaal besloten zit. Wat betekent het dan, om simpelweg naast iemand te gaan liggen die om hulp roept?Soms is alles wat er nodig is het kunnen accepteren van de situatie. Het enige wat we voor een ander kunnen doen is soms: erbij kunnen zijn. Dat lijkt misschien niet veel, maar het is wellicht het allerbelangrijkste, namelijk datgene wat het lijden wegneemt. Door te omarmen wat het leven brengt, wat het ook is, verdwijnt ons verzet. Als er geen verzet is, is er geen worsteling, geen lijden. Dan is alles eenvoudig zoals het is.We raken soms nogal geobsedeerd door wat er allemaal 'mis' is, door wat we niet hebben en wat we verlangen... en dan zitten we daarin vast. Maar door gewoon te kunnen zijn met een lastige situatie, kan er ruimte, verzachting, openheid ontstaan. In plaats van ons te beklagen en te verstarren, worden we stil en laten het er allemaal gewoon zijn. Iets ontspant zich, er zijn niet meer zoveel oordelen. Er is zuiver aanwezigheid. Pas dan kan het leven weer gaan stromen en gaan we wellicht nieuwe mogelijkheden zien. Is dit niet eigenlijk wat liefde betekent: ruimte en aandacht geven, omarmen, niet oordelen? En dan verder zien wat er nodig is. Zo is onze ware natuur: liefdevol, in feite het meest natuurlijke, wanneer we niet allerlei ideeën verstrikt zijn. Nisargadatta Maharaj zei: Wijsheid zegt me dat ik niets ben,liefde zegt me dat ik alles ben.Tussen deze twee stroomt mijn leven.

Manjushri, de bodhisattva van de wijsheid, vroeg eens aan Zenzai, een ijverige zenstudent, om hem iets te brengen dat geen medicijn was.Zenzai kon hem niets dergelijks brengen; alles had een helende kracht.Daarop vroeg Manjushri hem om iets te brengen dat zeker wél een medicijn was.Zenzai gaf hem een grasspriet. Manjushri hield die omhoog en sprak: 'Deze grasspriet kan een mens leven geven of doden.' - Een zenverhaalVorige week rond oud en nieuw waren Stef en ik in zenretraite in Drenthe in de Noorder Poort. Daar kreeg ik de volgende koan om mee te zitten: 'Medicijn en ziekte genezen elkaar.De hele aarde is medicijn.Waar vind je jezelf?' - Hekiganroku 87 Wat is de 'ziekte' waar wij mensen aan lijden? Is het niet onze illusie van een afgescheiden 'ik', de beperkte persoon die we denken te zijn? We denken dit lichaam te zijn, zo-en-zo oud, soms moe, soms sterk. We denken dat we zus of zo zijn - mooi en goed, of dom en zwak, of iets ertussen in. We geloven de persoonlijke gedachten die in ons hoofd opkomen - en die ons vaak genoeg teisteren. Zo leven we in een onzekere wereld; soms zijn we oké, maar vaak wel overgeleverd aan allerlei emoties en ideeën. Wat is het 'medicijn' voor deze ziekte? Wat ons kan genezen is direct inzicht, verkregen door wijze reflectie en meditatie. Hoe meer we innerlijk tot rust komen, hoe meer we gaan zien dat gedachten maar gedachten zijn. Dat we in wezen niet beperkt worden door lichaam en geest. Door aandacht en meditatie vinden we helderheid.  Ik ontdekte zelf, oefenend met de koan, door de dagen heen dat inderdaad alles medicijn kan zijn. Het is maar hoe je ernaar kijkt. Een bordje eten kan gulzigheid opwekken en afkeer of verlangen, en je zo nog verder van huis brengen.…

Ik heb ooit een documentaire gezien over een getraumatiseerde veteraan. Opvallend was dat hij zelf niet mishandeld was, maar dat hij een ander, een krijgsgevangene, bedreigd en geterroriseerd had. Hij had de man zo bang weten te maken dat die in zijn broek plaste. Op het moment zelf had hij de gevangene triomfantelijk uitgelachen. Nu, jaren later, had hij zelf PTSS. Hij kon nergens ontspannen, kon nauwelijks slapen, was voortdurend in paniek. Blijkbaar was hij beschadigd door zijn eigen wreedheid - die de oorlogssituatie in hem had opgeroepen.Hoewel we onszelf vaak als afgescheiden beschouwen, zijn we dat niet. Het is eigenlijk heel natuurlijk om mee te voelen met anderen. En wat we een ander aandoen, doen we onszelf tegelijkertijd aan. Dit is niet ver gezocht of al te diepzinnig. Ga maar na: alles wat je doet, denkt en zegt, gebeurt allereerst in jouw lichaam en jouw gedachten. Negatieve oordelen komen voort uit een negatieve geest. Iemand die lelijke scheldwoorden roept, toont daarmee zijn of haar eigen lelijke gedachten. Daarom zegt het meer over jou dan over de ander. Als je met mildheid en nuchterheid kunt reageren op de fouten van je medemensen, toont dat je inborst op een heel andere manier. Het gezegde 'wat je zegt, ben je zelf' drukt dit principe mooi uit. Ik heb ooit (van een boeddhistische leraar) geleerd het op mezelf toe te passen - en het klopt altijd. Want iedere keer dat ik anderen afkeur en veroordeel, zit er in mijzelf ook een duiveltje. Als ik klaag dat anderen teveel zeuren, zeur ik zelf ook. Hetzelfde geldt wanneer ik anderen als arrogant, egocentrisch, narcistisch of lelijk afdoe: zitten in mijn strenge oordelen die kwaliteiten niet net zozeer?Het is veel belangrijker en wijzer om in mijzelf de sporen van het ego te herkennen, dan anderen erop af…

Koan 12, Mumonkan Zuigan Gen Osho riep elke dag tegen zichzelf: 'Meester!' en antwoordde dan: 'Ja meneer!'Dan zei hij: 'Wees klaar wakker!' en antwoordde: 'Ja meneer!''Laat je vanaf nu nooit door anderen misleiden!''Ja meneer!' Mumons commentaar:De oude Zuigan koopt en verkoopt zichzelf. Hij haalt een heleboel godenmaskers en duivelsmaskers tevoorschijn, doet ze voor en speelt ermee. Waarvoor, hè?De een roept en de ander antwoordt; de een klaar wakker, de ander zegt dat hij nooit misleid zal worden.Als je eraan vast blijft zitten, zal je falen. Als je Zuigan nadoet, speel je de vos.--- In dit verhaal spoort Zuigan zichzelf aan om wakker te blijven. Wie zijn de anderen door wie hij zich kan laten misleiden? We kunnen ons eens in hem verplaatsen. Wat is nu het meest verwarrend - zijn het niet al die stemmen in onszelf? Nu eens de stem van hoop en verlangen, dan weer de stem van angst en bezorgdheid, dan weer van trots en ambitie. Zo worden we heen en weer geslingerd tussen allerlei emoties en ideeën. Mumon spreekt van godenmaskers en duivelsmaskers. Soms denken we 'ik ben heel aardig, ik zorg goed voor de anderen'. Een moment later worden we alweer overmand door ergernis en oordelen. Wat is nu werkelijk? Wie zijn we echt? Het zijn feitelijk allemaal oppervlakkige uitingen, vluchtig en niet essentieel.Het woord 'persoon' komt van 'per-sona': het masker waar een acteur doorheen spreekt. We geloven een bepaalde persoon te zijn, nu weer zus, dan weer zo'n persoon. Het is altijd maar een tijdelijk idee, dat niet overeind kan blijven. Zelfs als je iemand probeert te zijn die zich nooit laat misleiden, zul je falen, je kunt het niet volhouden, lijkt Mumon te zeggen. In zijn gedicht bij de koan zegt Mumon:Vasthoudend aan de verwarde wegen van het bewustzijn, realiseren leerlingen van de Weg de waarheid niet.(...) Zolang we…

Ik zag een grappige video op het internet: een vader ziet zijn twee dochtertjes huilend en jammerend op zich afkomen, in pyjama. Het lijkt erop dat ze ruzie met elkaar hebben gekregen en allebei hun recht willen halen bij hem. Hij bekijkt ze een moment - hoe ze krijsen om aandacht - en dan roept hij opeens: 'Stop! En nu ben ik aan de beurt.' De meisjes kijken hem verwonderd aan, nog nasnikkend, terwijl hij begint te huilen als een baby. Na een paar tellen komt hij alweer tot bedaren en wijst met zijn vinger naar het grootste kind - ongeveer vier jaar oud - en zegt: 'Oké, nu ben jij aan de beurt!'  Ze kijkt hem alleen maar weifelend aan; huilen lukt opeens niet meer. 'Dan ben jij nu!' zegt hij vervolgens uitnodigend tegen de kleinste. Het peutertje weet slechts nog een enkele snik voort te brengen. 'Stop!' roept haar vader al gauw, 'Nu ben ik weer', en hij begint opnieuw te jammeren. Daarna geeft hij zijn beurt weer door aan zijn dochters, maar die zijn nu helemaal stil geworden. Ze kijken alleen maar verbaasd naar hun vader en schudden hun hoofd als ze zelf aan de beurt zijn. Heel schattig om te zien. Wat een grappige, wijze manier heeft hun vader verzonnen om ze te kalmeren! Hier werkt, dacht ik ontroerd, het wonder van mindfulness. Papa straft ze niet, hij troost ze niet, hij gaat ook niet mee in hun ellende, maar helpt ze juist om die los te laten. Ze worden even toeschouwer van hun eigen gedrag wanneer hij het nabootst. Ze vergeten hun eigen drama voor een moment en er is geen reden meer om ernaar terug te keren. Mijn zenmeester noemde het 'wagamama zammai' - de roes van het ego. Wanneer we zwelgen in onze gedachten, onze…

Ikkyu, de zenmeester, was als kleine jongen al heel pienter. Zijn leraar had een mooie, dure theekop, antiek en zeldzaam. Op een keer brak Ikkyu deze kop per ongeluk en hij was er helemaal ondersteboven van. Zodra hij de voetstappen van zijn leraar hoorde, verborg hij de stukken van de gebroken kop achter zijn rug.Toen de meester verscheen, vroeg Ikkyu onschuldig: 'Meester, waarom is het dat mensen moeten sterven?''Dat is het natuurlijke verloop der dingen,' legde de oude leraar uit. 'Alles wat geboren wordt, moet ook sterven. Dit moment komt voor iedereen.' Daarop toonde Ikkyu hem de scherven in zijn handen en zei: 'Het was blijkbaar tijd voor uw kop om te sterven...' 'Er is een tijd van komen en er is een tijd van gaan', zei de vader van mijn buurmeisje altijd, als ik nog langer wilde blijven spelen hoewel het al etenstijd was. Op de een of andere manier maakten zijn filosofische woorden het makkelijker om naar huis te gaan.Niet alleen de omstandigheden veranderen mettertijd, wijzelf veranderen ook. Tenslotte werden we te groot om samen te spelen, mijn buurmeisje en ik; we verloren elkaar uit het oog. Een liefdevolle herinnering bleef ik wel altijd behouden.Zo gaat het leven nu eenmaal - en als je meebeweegt, is het niet erg. Laat de seizoenen elkaar maar opvolgen.  Vreugde door stilte'Alle vreugde komt van het Zelf', zegt Ramana Maharshi. Als je héél stil wordt, zijn er even geen problemen, geen oordelen, geen ideeën. Dan ben je alleen maar. Dit puur zijn is je ware Zelf, vrij van enig zelfbeeld.Dan ervaar je de lichtheid van gewoon zijn, de vreugde van het leven. Er is niets voor nodig, er hoeft geen goede reden voor te zijn. Kinderen hebben die natuurlijke blijdschap; de vrolijkheid van rennen, huppelen, kijken en lachen. Daarvoor hebben ze niets bijzonders nodig. Wanneer we (als volwassenen)…

Begin augustus waren Stef en ik op een natuurretraite in Friesland, georganiseerd door Dharmahuis Leeuwarden. Op een soort schiereiland, omringd door brede sloten, kampeerden we tussen de bomen. Er was een grote tent die als zendo (meditatiezaal) diende, een improvisorische keuken, twee openlucht-wc's onder de bomen en nog een grote eettafel. Verder alleen gras en bos.Bij aankomst was ik aanvankelijk een klein beetje teleurgesteld. Ik had gehoopt lange wandelingen door de natuur te maken, maar het langst mogelijke rondje door dit bos was in zeven minuten afgelegd. Wat gingen we dan de hele dag doen, vroeg ik me hardop af. 'Dat is juist de hele bedoeling,' zei onze begeleidster, zenleraar Tenjo opgewekt, 'dat er niets te doen is.'Gek genoeg viel er door haar woorden juist een last van me af: ik mocht mijn verlangens en verwachtingen gewoon loslaten. Wat een opluchting. Toegegeven, ik moest wel even omschakelen. Gewend als ik ben om altijd met íets bezig te zijn, zelfs al is het geen werk. Tenminste ben ik druk met het huishouden, yoga, meditatie of iets anders 'nuttigs'.  Wat zich gaandeweg ontvouwde doordat we niet zoveel ondernamen, was eigenlijk heel bijzonder. Ik slenterde opeens veel langzamer dan anders tussen de bomen door en begon daarmee allerlei kleine dingen op te merken. Een tor die zich een weg baande tussen de plantjes door. Een mier die een soortgenoot te hulp schoot bij het dragen van een vrachtje. Een lichtgele vlinder die haar vleugels opende en sloot, opende en sloot, bovenop een bloem. De allerkleinste blommetjes aan de plantjes, de zigzaggende lijnen en hobbels in de boomschors.'s Ochtends vroeg en 's avonds na het eten deden we gezamenlijk zazen (zenmeditatie) in de grote tent. Soms vielen we ten prooi aan hardnekkige muggen en horzels. Maar dat hoorde nou eenmaal ook bij onze onderdompeling…

Peaceposters in Tilburg We crossen op de fiets heel Tilburg door, fotograaf Wiel en ik, om zoveel mogelijk peaceposters op te sporen. Zo komen we in buurten waar we nog nooit eerder geweest zijn, mooie dure zowel als grauwe eenvoudige. De posters herken je vaak uit de verte al, een groot wit vlak met wat simpele zwarte tekst erop. Meestal op een stenen elektriciteitshuisje. Eenmaal dichterbij kun je de boodschap lezen: ‘Begin altijd vanuit dankbaarheid’ bijvoorbeeld of ‘Gelukkig kunnen ook liefde en vrede besmettelijk zijn’.Waar de posters precies werden opgehangen, daar had ik van tevoren niets over te zeggen. Laat staan over welke tekst waar terecht zou komen. Dus nu laten we ons steeds opnieuw verrassen tijdens onze speurtocht. ‘Denk je dat het wel zin heeft hier?’ vraagt Wiel peinzend aan me als we door een wat troosteloze straat fietsen met kleine bakstenen arbeiderswoningen. ‘Is dit wel waar de mensen hier op zitten wachten, posters met diepzinnige teksten?’ Ik haal weifelend mijn schouders op. Een antwoord op zijn vraag komt vanzelf even later. Er staat een karretje van de Groenvoorzieningen langs de weg. Vier mannen in oranje tuinbroeken staan met bezems en harken in de berm als we langsfietsen. Even later zien we het karretje weer, terwijl het juist bij een elektriciteitshuisje parkeert. Precies onder een peaceposter: ‘Ontspan. Je hebt geen controle’ staat er uitdagend te lezen.Ik fiets nieuwsgierig op de heren af, die net zijn uitgestapt. ‘Mag ik u iets vragen,’ probeer ik. De geadresseerde is een Indiaas ogende man die mij verlegen doorverwijst naar zijn Nederlandse collega. ‘Mijnheer, mag ik iets vragen,’ probeer ik opnieuw, ‘wat vindt u van die poster?’ Ik wijs ernaar.‘Ooo, die vind ik echt heel goed!’ zegt de man enthousiast. Hij zwaait breed met zijn getatoeëerde armen. ‘Echt?’ vraag ik, blij verrast. ‘Ja, heel goed, want…