Auteur: Ciska

Op een mooie dag is een jonge vrouw op weg naar de stad om de laatste voorbereidingen voor haar huwelijk te treffen. Een afspraak met de kleermaker, een met de patissier en een met de priester staan op het program. Zich daarop al verheugend, fantaseert ze over de smeuiïge details van de trouwerij. Vol enthousiasme dagdromend daarover en over haar charmante verloofde, loopt ze met ferme passen door het bos.Opeens is er een luid geritsel in de struiken en voor ze het weet, staat ze oog in oog met een grommende tijger. In een oogopslag verdwijnt haar hele wereld in het niets! De kleermaker, de patissier en de priester: flits! Verdwenen. Zelfs de verloofde: vergeten! Al haar wensen, hoop, status, toekomstplannen: niets meer van over. Slechts de glanzende ogen en de zware ademhaling van de tijger vullen nu haar hele wereld, in dit - waarschijnlijk fatale - moment. ......... Wat heeft dit met ons te maken? Moet het echt zo dramatisch zijn?Zolang we blijven rondrennen in de drukte van alledag, zijn we gepreoccupeerd met allerlei triviale problemen. Wat zal ik morgen nou tegen haar zeggen, doe ik mijn werk wel goed genoeg, zou ik die opdracht krijgen, zal ik mijn haar vandaag nog wassen, hoe zou het met mijn neefje gaan, is pasta beter of toch liever rijst? De gedachten zijn blij met alle details waarop ze kunnen kauwen - en die ze eindeloos herkauwen. Maar wanneer er een tijger op je pad komt, of een hongerige leeuw en je weet het even helemaal niet meer, dan valt die preoccupatie zonder moeite weg. Nu moet je hier zijn! Hier en nu. Er is geen uitweg meer. Dan wordt vanzelf wel helder wat hoofdzaak en wat bijzaak is. Misschien is het wel als een frisse wind die heel veel overbodigs wegblaast. Gelukkig heb je geen…

'Meester', zeidende studenten vol bewondering,'het lijkt wel alsof u altijd krijgt wat u wilt!''Dat komt', zei de meester opgewekt,'omdat ik altijd wil wat ik krijg.'  (zenverhaaltje) Er was een tijd, heel lang geleden, dat ik hoopte en geloofde dat er ooit een moment zou komen dat ik alles onder controle zou hebben. Dat ik zo handig en slim zou zijn dat ik de dingen precies naar mijn zin kon maken. Ik moest alleen nog de juiste vaardigheden onder de knie krijgen en wat behendiger worden in het manipuleren van de wereld om mij heen.Onvermijdelijk - en gelukkig - werd dit idee keer op keer gelogenstraft. Aanvankelijk dacht ik dat het kwam doordat er iets mis met míj was, dat ik waarschijnlijk een echte pechvogel was of dat ik nog harder had moeten proberen. Maar toen ik met zen in aanraking kwam, begon ik het geheel anders te zien. Ik leerde de eerste nobele waarheid van de Boeddha: 'lijden hoort bij het leven'. En de tweede nobele waarheid: 'de oorzaak van het lijden is dat we ons vastklampen aan verlangens'. Gaandeweg begon ik te ervaren dat hoe minder verwachtingen en wensen ik had, des te kalmer ik in het leven kon staan. Vooral mijn tijd in Japan leerde me deze les uitvoerig terwijl ik leerde immer hai! - ja! te zeggen en me te schikken naar de omgeving. Paradoxaal genoeg begon ik daardoor juist méér vrijheid te ervaren. Namelijk een vrijheid in mezelf, niet-manipulatief. Er kwam een steeds groter gevoel van balans, los van omstandigheden. Het is misschien wel iets van onze cultuur, dit verlangen naar controle, dit geloof in de maakbaarheid van het leven. Talloze cursussen en workshops met slimme methoden en trucs bestaan er, om eindelijk de wereld aan onze wil te onderwerpen. Maar toch blijft het daarmee nog altijd spannend; je…

Toen in juni het boek van de pers kwam, werd mij soms gezegd: 'Je zult wel heel trots zijn!'Ik wist niet zo goed hoe ik daarop moest reageren. Ik wilde de ander niet teleurstellen, het was zo hartelijk en aardig bedoeld, maar eigenljik was trots niet het gevoel waar ik in wilde verblijven. Ik ervoer vooral dankbaarheid en misschien een zekere tevredenheid en hoop. Eén van de mensen die mij vroeg of ik trots was, begon eigenlijk zelf al meteen te twijfelen: '...of is dat niet passend...?''Vooral toch dankbaar', zei ik verontschuldigend, hopend dat het niet al te verheven klonk.In het Tibetaanse boeddhisme wordt trots als een van de 'vergiften' gezien, naast verlangen, haat, onwetendheid en jaloezie. Allemaal drijfveren die nooit werkelijk geluk kunnen brengen. Want ze zijn gebaseerd op egoïsme, op 'wat ik wil', op onrust en onvrede. Op het idee dat je een afgescheiden persoon bent, geïsoleerd van de rest. Trots betekent volgens mij, dat je jezelf ziet als een losstaand wezen dat dingen zomaar uit zichzelf kan bewerkstelligen. Dan zul je trots zijn op je 'prestaties' en je schamen voor je 'fouten' - dat is wel de keerzijde.Maar is in wezen niet alles wat we doen 'dankzij'? Dankzij je aangeboren talenten, dankzij je opvoeding en scholing, dankzij de omstandigheden, dankzij een plotselinge briljante inval... Waar die allemaal vandaan komen? Ze worden ons toegeworpen. Als je er zo naar kijkt, kun je alleen maar dankbaar zijn voor alles wat het leven brengt. Inclusief je eigen impulsen en handelingen.  Je zou het verschil tussen een gevoel van trots en een gevoel van dankbaarheid voor jezelf kunnen invoelen. Trots geeft in mijn ervaring een lichte spanning, je voelt je wat groter maar minder verbonden met de omgeving. Arrogantie ligt om de hoek. Dankbaarheid daarentegen maakt blij, open en bescheiden. Het verbindt je…

All unhappiness comes from wanting to be happy yourself.All happiness comes from wanting others to be happy.  Toen ik nog mindfulness-lessen gaf aan kinderen, deed ik soms een bewustwordingsoefening met een 'geluksmeter'. Ik tekende dan eerst een horizontale streep op papier en zette aan het linkereind een verdrietige smiley met het cijfer 0 en aan het rechtereind een vrolijke smiley met het getal 10. Vervolgens legde ik een potlood dwars op de streep en vroeg de deelnemers ermee aan te geven hoe gelukkig ze zich voelden, op dat moment. Wat opviel, was dat de kinderen het potlood meestal ergens rond de 8 legden, terwijl de moeders die meededen, doorgaans een kleine 7 scoorden.  Het lijkt alsof kinderen van nature gelukkiger zijn dan volwassenen, misschien omdat ze minder zorgen hebben, meer in het moment leven en gewoon genieten van de kleine dingen.Ook als ik mijn eigen oppaskinderen indertijd op een willekeurig moment vroeg of ze gelukkig waren, zeiden ze altijd: 'Ja!'. En als ik dan vroeg waarom, zeiden ze bijvoorbeeld: 'Omdat we in de auto zitten met u', of: 'omdat we buiten fietsen.' Zo simpel kon het zijn. Maar dit terzijde. Als ik bij de oefening in het mindfulnessklasje vroeg aan de kinderen hoe gelukkig ze werden van een koekje, dan ging het potlood steevast helemaal naar 10 - of er zelfs aan voorbij! Ter vergelijking vroeg ik ze dan waar het potlood zou komen te liggen als ze mediteerden. Dan kwam het tussen de 9 en de 10 terecht. Dat was voor mij als mindfulnessjuf wel bemoedigend. 'Is het geluk dat je voelt als je mediteert hetzelfde als het geluk bij een koekje?' vroeg ik hen. 'Nee, dat is anders', gaven ze aan. 'Mediteren is een rustiger soort geluk, eigenlijk fijner, en het blijft ook langer bij je.' Ik was blij verrast, wat een…

Enyadatta was een mooie vrouw, die elke dag graag en vaak in de spiegel keek om haar eigen gelaat te bewonderen. Maar op een goede dag vergiste zij zich en hield haar spiegel per ongeluk achterstevoren. Geschrokken dat zij zichzelf niet kon zien, sprong ze op en begon te jammeren: mijn hoofd, mijn hoofd, ik ben mijn hoofd kwijt! Zo rende ze panisch door het huis en wilde naar niemand luisteren die haar tegensprak. Tot er een wijze vriendin langskwam die haar in het gezicht petste. ‘Auwww!’ riep Enyadatta - en kwam eindelijk tot haar zinnen, beseffend dat haar hoofd er gewoon nog was, zoals altijd.Dit gekke zenverhaal is een mooie metafoor voor onze eigen staat van verwarring. Zijn we niet altijd ergens naar op zoek, naar iets dat ons geluk kan brengen? Misschien zoeken we het eerst in mooie spullen, in belangrijk werk, een carrière, in relaties, we zoeken erkenning. Maar we merken ten slotte dat niets van die dingen blijvende tevredenheid brengt. Wellicht komen we uiteindelijk op een spiritueel pad, we beginnen te zoeken naar het geluk, niet langer buiten- maar nu binnenin onszelf. Maar het beloofde land lijkt nog immer onbereikbaar. Hoewel de wijze meesters zeggen: 'Je bent al een boeddha en er valt niets te bereiken', moeten we antwoorden: 'Nou zo voelt het bepaald niet, er ontbreekt echt nog iets, ik zie die boeddha in mezelf nog niet!' Dus eigenlijk zijn wij net als Enyadatta die haar eigen hoofd niet kan vinden, en radeloos aan het zoeken gaat.Maar wat is dan die boeddha in jezelf? Mijn zenmeester, Harada Tangen zei nadrukkelijk: 'Wie en wat je dénkt te zijn, dat is zo'n misvatting!' Het Ware Zelf is het enige werkelijke, richt je daarop, was zijn advies. Het Ware Zelf? Ik vond het jarenlang heel raadselachtig, maar het is eigenlijk niet moeilijk,…

Wat ik waarschijnlijk het allerliefste doe, is in de vroege ochtend heel stil op mijn meditatiekussen zitten. Ik voel dan de ademhaling door mijn lichaam bewegen en ik ervaar de ruimte in mezelf. Verder observeer ik wat er allemaal voorbij komt: een herinnering, een zorg, een fantasie. Door er bewust naar te kijken raak ik niet zo in die gedachten verstrikt; er is een verfrissende afstand, ik ben alleen maar toeschouwer. De gedachten zijn niet 'ik', het zijn voorbijgangers. Alsof ik door een raam naar buiten kijk en zie wie er buiten langsloopt. Vervolgens rust ik weer een tijdje in mijn ademhaling, in de stilte, tot er opnieuw iets mijn aandacht komt opeisen. Bijvoorbeeld een herinnering aan iets wat iemand gisteren zei. Even word ik erin meegezogen en komen er allerlei associaties op. Maar dan weer zie ik: dit zijn maar gedachten, ik hoef er niets mee.Juist als een gedachte een sterke emotie oproept zoals schaamte, lichte paniek of ergernis, is dit heel bevrijdend. Want hoeveel gedachten ik ook heb, ik weet dat ik ze niet ben; ik kijk er immers naar.Gevoelens en gedachten drijven voorbij terwijl ik daar heel stil zit. Iets in mij is alleen maar. Als een onzichtbare ondergrond, een basis van zijn. Dit zijn kan ik nooit kwijtraken. Onze menselijke conditie is dat we steeds opnieuw door onze eigen gedachten gehypnotiseerd raken. Omdat de gedachten zeggen: 'Ik vind, ik wil, ik zal...' lijkt het net alsof al die ideeën werkelijk over ons zelf gaan. Het zijn eigenlijk net krakers; ze kraken onze innerlijke ruimte en gedragen zich protserig als de huiseigenaar. We zijn dan snel geïntimideerd en uit het veld geslagen. Maar als je rustig blijft kijken, zie je dat deze krakers maar tijdelijke gasten zijn, ze kunnen uiteindelijk niet anders dan vertrekken. Want alle ideeën en emoties veranderen nou eenmaal ook weer. Maar je ware…

Toen ik klein was, was mijn slaapkamerdeur naast die van het toilet. Toch, als ik 's nachts wakker werd omdat ik moest plassen, kon het voelen alsof het een gevaarlijke tocht waas naar de wc; alsof er een monster op de loer kon liggen op de gang.Als ik, zo snel als ik kon, mijn bed uitschoot naar de wc - en dan weer gauw terugsprong - merkte ik evenwel dat de paniek alleen maar groter werd. Dus ik besloot me niet langer te laten opjagen. Met knikkende knieën gleed ik tussen de lakens vandaan, strekte mijn rug en stapte langzaam en dapper de gang op. De angst was er nog wel, ik voelde hem in mijn borst, maar hij werd niet meer erger. Ik durfde zelfs even de donkere gang in te kijken. Er gebeurde niets. Terug in bed viel ik tevreden weer in slaap. Tsoknyi Rinpoche, een Tibetaanse meditatieleraar, spreekt van 'handen schudden met je mooie monsters' in het boek 'Waarom we mediteren' dat hij met Daniel Goleman schreef. Mooie monsters zijn oude angsten en ergernissen die in ons getriggerd kunnen worden (bijvoorbeeld boosheid als we kritiek ontvangen). Monsters, omdat ze ons leven moeilijk maken en omdat we ervoor willen weglopen. Mooi, omdat we ze kunnen transformeren naar iets moois.Als je 'handen schudt' met een monster, betekent dit dat je ernaar kijkt. Je omarmt de emotie, voelt hem zo bewust mogelijk en maakt jezelf daarbij heel ruim. (Je voelt bijvoorbeeld de boosheid in je hoofd en borst en verzet je er niet tegen.) Je observeert de gedachten die erbij horen (bijvoorbeeld oordelen: 'ze wijzen mij af, ze zijn gemeen!') maar je gaat er niet in mee. Blijf stil waarnemen.Als je er vriendelijk naar kijkt en het gewoon laat zijn, verandert er iets (misschien verandert de boosheid eerst in een angstig…

De oude zenmeester Joshulag in de sneeuw en riep:'Help! Help!'Een monnik kwam aangesneld -en ging naast hem liggen.Meester Joshu stond op en liep weg. - Een zenverhaal - Wat gebeurde hier eigenljik? Wilde meester Joshu echt geholpen worden? Of speelde hij het maar en testte hij zijn monniken uit? We kunnen het niet zeker weten, maar wel onderzoeken welke les er in dit verhaal besloten zit. Wat betekent het dan, om simpelweg naast iemand te gaan liggen die om hulp roept?Soms is alles wat er nodig is het kunnen accepteren van de situatie. Het enige wat we voor een ander kunnen doen is soms: erbij kunnen zijn. Dat lijkt misschien niet veel, maar het is wellicht het allerbelangrijkste, namelijk datgene wat het lijden wegneemt. Door te omarmen wat het leven brengt, wat het ook is, verdwijnt ons verzet. Als er geen verzet is, is er geen worsteling, geen lijden. Dan is alles eenvoudig zoals het is.We raken soms nogal geobsedeerd door wat er allemaal 'mis' is, door wat we niet hebben en wat we verlangen... en dan zitten we daarin vast. Maar door gewoon te kunnen zijn met een lastige situatie, kan er ruimte, verzachting, openheid ontstaan. In plaats van ons te beklagen en te verstarren, worden we stil en laten het er allemaal gewoon zijn. Iets ontspant zich, er zijn niet meer zoveel oordelen. Er is zuiver aanwezigheid. Pas dan kan het leven weer gaan stromen en gaan we wellicht nieuwe mogelijkheden zien. Is dit niet eigenlijk wat liefde betekent: ruimte en aandacht geven, omarmen, niet oordelen? En dan verder zien wat er nodig is. Zo is onze ware natuur: liefdevol, in feite het meest natuurlijke, wanneer we niet allerlei ideeën verstrikt zijn. Nisargadatta Maharaj zei: Wijsheid zegt me dat ik niets ben,liefde zegt me dat ik alles ben.Tussen deze twee stroomt mijn leven.

Manjushri, de bodhisattva van de wijsheid, vroeg eens aan Zenzai, een ijverige zenstudent, om hem iets te brengen dat geen medicijn was.Zenzai kon hem niets dergelijks brengen; alles had een helende kracht.Daarop vroeg Manjushri hem om iets te brengen dat zeker wél een medicijn was.Zenzai gaf hem een grasspriet. Manjushri hield die omhoog en sprak: 'Deze grasspriet kan een mens leven geven of doden.' - Een zenverhaalVorige week rond oud en nieuw waren Stef en ik in zenretraite in Drenthe in de Noorder Poort. Daar kreeg ik de volgende koan om mee te zitten: 'Medicijn en ziekte genezen elkaar.De hele aarde is medicijn.Waar vind je jezelf?' - Hekiganroku 87 Wat is de 'ziekte' waar wij mensen aan lijden? Is het niet onze illusie van een afgescheiden 'ik', de beperkte persoon die we denken te zijn? We denken dit lichaam te zijn, zo-en-zo oud, soms moe, soms sterk. We denken dat we zus of zo zijn - mooi en goed, of dom en zwak, of iets ertussen in. We geloven de persoonlijke gedachten die in ons hoofd opkomen - en die ons vaak genoeg teisteren. Zo leven we in een onzekere wereld; soms zijn we oké, maar vaak wel overgeleverd aan allerlei emoties en ideeën. Wat is het 'medicijn' voor deze ziekte? Wat ons kan genezen is direct inzicht, verkregen door wijze reflectie en meditatie. Hoe meer we innerlijk tot rust komen, hoe meer we gaan zien dat gedachten maar gedachten zijn. Dat we in wezen niet beperkt worden door lichaam en geest. Door aandacht en meditatie vinden we helderheid.  Ik ontdekte zelf, oefenend met de koan, door de dagen heen dat inderdaad alles medicijn kan zijn. Het is maar hoe je ernaar kijkt. Een bordje eten kan gulzigheid opwekken en afkeer of verlangen, en je zo nog verder van huis brengen.…