Lang geleden was ik de oppas van een jongen van een jaar of twaalf die aan astma leed, laten we hem Michael noemen.
Michael had twee ‘pufs’ (inhalers) voor zijn aandoening: een paarse voor basaal onderhoud en een blauwe voor plotselinge aanvallen. Zijn moeder liet hem daar zelf voor zorgen; hij was nu toch wel groot genoeg.
Op een mooie zomerdag gingen we naar het strand, waar Michael in de vrolijke opwinding opeens een astma-aanval kreeg. Gelukkig had hij zijn blauwe puf bij zich. Piepend en hijgend ging hij zitten en plaatste het ding over zijn neus, maar dat hielp niet veel. Vreemd genoeg lukte het niet om de aanval onder controle te krijgen. Normaal bood zijn blauwe inhaler een snelle redding. We moesten tenslotte zelfs naar de Eerste Hulp. Daar hielpen ze hem weer wat lucht te krijgen. Na enig doorvragen biechte Michael op dat hij al een tijdje gestopt was de paarse puf te gebruiken. ‘Ik voel het verschil toch niet’, legde hij uit. Maar zonder dit dagelijkse onderhoud was het acute medicijn voor aanvallen ook niet meer effectief, dat werd nu overduidelijk.
De dokter legde Michael uit dat hij de paarse puf echt regelmatig moest blijven gebruiken, en dat deed hij voortaan ook weer braaf.
Later bedacht ik me dat het met de mindfulnessbeoefening vergelijkbaar werkt. En met veel dingen natuurlijk. Je kunt niet één dag gezond gaan leven en hopen dat dat meteen al je kwalen geneest.
Onze dagelijkse beoefening (zoals meditatie of yoga) is zoals de paarse inhaler, en wat je aangrijpt om te kalmeren als het opeens heel moeilijk wordt, is als de blauwe inhaler.
Als je geregeld mediteert en ook in het dagelijks leven gewend raakt om afstand te nemen van je gedachten, ontstaat er een basis van rust in jezelf. Misschien lijkt je dagelijkse meditatie van tien, twintig, dertig minuten niet heel veel verschil te maken. Misschien mis je het niet eens zo heel erg als je het overslaat. Toch bouw je met ieder moment van verstilling ongemerkt aan een grondlaag van stabiliteit in jezelf. Het zet wel degelijk zoden aan de dijk; je komt tenslotte ergens anders uit dan zonder die regelmatige oefening.
Als er dan een moeilijk moment komt, zal het veel makkelijker zijn om je los te maken van alle emoties, angsten of paniekgedachten. Het is al niet meer je gewoonte om in je drama te blijven hangen. Die ruimte heb je al in jezelf gemaakt.
Mede daarom zijn er in het mindfulnessprogramma ook ‘ademruimtes’ opgenomen: korte momenten van even stiltstaan, even contact maken met je lichaam en je gemoed. Zodat je ook gedurende de dag af en toe terugkeert bij een bewust zijn, een stil observeren. En je weer wat ruimte ervaart.
Je kunt het zelfs nu doen! Voel je voeten op de vloer (of waar ze ook zijn), voel je hele lichaam bewust – hoe het ook aanvoelt. Maak er contact mee. Ervaar je gemoedstoestand en observeer de gedachten die voorbijkomen, zonder er iets aan te hoeven veranderen. Zo is het nu, en het is oké.
Focus nu een tijdje op je ademhaling: observeer hoe de in- en uitademing elkaar opvolgen. Alleen maar deze adem, in dit moment.
Op deze manier ben je even heel bewust aanwezig, zonder oordeel of verwachting. Alleen maar zijn.
Ik las ooit Dogen Zenji’s Shobogenzo, in de tijd dat ik op zoek was naar een zinnig levensdoel en gefascineerd raakte door zen. Dogen zegt dat wereldse mensen misschien denken dat een monnik zijn leven verspilt. Een monnik maakt geen carrière, verwerft geen bezittingen, creërt zelfs geen familie. Maar tenslotte, zegt Dogen, zijn de monniken degenen met een grote rust en innerlijke vrede. Dit idee sprak mij destijds enorm aan, want is niet alles wat we doen er uiteindelijk op gericht om gelukkig te worden? Wanneer je echte innerlijke vrede vindt, doet het er niet meer zoveel toe hoe je leven er van buiten uitziet. Want de vreugde en de vrede zitten in jezelf en worden niet bepaald door de omstandigheden.
Natuurlijk hoeven we de uitspraak van Dogen niet helemaal letterlijk op te vatten; het gaat er niet om je hoofd te scheren en naar het klooster te gaan. Het gaat om een bewuste intentie.
Wie vooral gefocust is op allerlei genoegens en werelds succes, zal die wellicht verkrijgen maar er ook afhankelijk van (denken te) zijn.
Maar wanneer je zo leeft als een monnik, eenvoudig en met toewijding aan de meditatie, dan is het resultaat heel anders. Dan ontstaan er een kalmte en een lichtheid die je niet meer verlaten. Een onbetaalbare vrijheid.
